Bevolkingsonderzoeken en screeningen

De overheid biedt verschillende screeningen aan in het Nationaal Programma Bevolkingsonderzoek (NPB), Bijvoorbeeld de bevolkingsonderzoeken naar baarmoederhalskanker, borstkanker en darmkanker. Deze maken het mogelijk om ziektes in een vroeg stadium te ontdekken of zelfs te voorkomen.

Vroege detectie van (voorstadia van) kanker kan levensreddend zijn. De bevolkingsonderzoeken leveren in de huidige vorm belangrijke gezondheidswinst op. Daarom heeft de Gezondheidsraad ook geadviseerd deze aan te bieden. Bij de bevolkingsonderzoeken krijgt een grote groep mensen, meestal afhankelijk van de leeftijd, een uitnodiging om deel te nemen zonder dat er gezondheidsklachten zijn. Het onderzoek is er vooral op gericht op het vinden van ziekte, een erfelijke aanleg voor ziekte, of risicofactoren die de kans op ziekte vergroten. De deelname aan bevolkingsonderzoeken is vrijwillig en kosteloos.

Als doktersassistent informeer je genodigden bij vragen en dilemma’s over het bevolkingsonderzoek. Ook geef je samen met de huisarts soms advies en begeleiding bij een ongunstige uitslag die tot vervolgonderzoek leidt. In je praktijk krijg je regelmatig te maken met patiënten die deelnemen aan de bevolkingsonderzoeken naar darm-, borst- en baarmoederhalskanker.

Bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker

Baarmoederhalskanker komt het meest voor bij vrouwen tussen de 30 en 60 jaar. Ieder jaar krijgen ongeveer 800 vrouwen in Nederland baarmoederhalskanker, daarvan overlijden ongeveer 200 vrouwen. Dankzij het bevolkingsonderzoek kunnen voorstadia van baarmoederhalskanker vroeg worden ontdekt. Een voorstadium van baarmoederhalskanker is meestal goed te behandelen. Door te behandelen kan baarmoederhalskanker voorkomen worden.

Alle vrouwen van 30 tot en met 60 jaar krijgen een uitnodiging om deel te nemen aan het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Vrouwen krijgen de uitnodiging bij 30, 35, 40, 50 en 60 jaar. Het duurt meestal 10 tot 15 jaar voordat baarmoederhalskanker ontstaat. Daardoor is vaker testen niet nodig. In sommige gevallen krijgt iemand ook een uitnodiging bij 45, 55 of 65 jaar. Bijvoorbeeld als bij de vorige deelname HPV was gevonden, of als iemand een keer niet heeft meegedaan.

Meedoen kan door middel van een zelfafnameset (ZAS) of een uitstrijkje. Alle 30-jarigen krijgen de zelfafnameset meteen bij de uitnodiging thuisgestuurd.

Uitstrijkjes: het belang van scholing en voldoende bekwaamheid

Helaas zien we al een aantal jaar dat de kwaliteit van de uitstrijkjes achteruitgaat. Er moeten endocervicale cellen meegenomen worden, anders krijg je een uitslag PAP-0 =niet te beoordelen. De afgelopen jaren is het aantal uitstrijkjes waarin geen endocervicale cellen zichtbaar zijn (PAP-0) gestegen naar bijna 30%.

We adviseren doktersassistenten die uitstrijkjes maken jaarlijks de e-learning Cervixscreening te doorlopen. Ook is volgens schattingen een minimum van 10 uitstrijkjes per jaar nodig om voldoende bekwaam te blijven.

Bevolkingsonderzoek borstkanker

Ongeveer 1 op de 7 vrouwen krijgt in haar leven borstkanker. Borstkanker komt het meest voor bij vrouwen boven de 50 jaar. Bent u tussen de 50 en 75 jaar? Dan krijgt u een uitnodiging om mee te doen met het bevolkingsonderzoek borstkanker. Middels een mammografie kan borstkanker in een vroeg stadium worden ontdekt.

Meer informatie over het onderzoek naar borstkanker (RIVM.nl)

Bevolkingsonderzoek darmkanker

Ieder jaar krijgen ongeveer 14.000 mannen en vrouwen darmkanker en overlijden ongeveer 5.000 mannen en vrouwen aan darmkanker. Darmkanker is een van de meest voorkomende kankersoorten in Nederland. 9 van de 10 mensen die darmkanker krijgen is 55 jaar of ouder.

Mannen en vrouwen van 55 tot en met 75 jaar krijgen om de twee jaar een uitnodiging om mee te doen met het bevolkingsonderzoek darmkanker.

Meer informatie over het onderzoek darmkanker (RIVM.nl)

Meer informatie

Podcast ‘De tumor tapes’
Je hoort het rauwe, eerlijke verhaal van Susan, die er na een uitstrijkje bij de huisarts achter komt dat ze een tumor van 3 centimeter in haar buik heeft. Diagnose: baarmoederhalskanker.
Taskforce HPV-kankervrij.nl